19

Tuesday, March

Prawo i Podatki

Przestępczość zorganizowana we Włoszech
 /  / Przestępczość zorganizowana we Włoszech
Przestępczość zorganizowana we Włoszech

Przestępczość zorganizowana we Włoszech

Przestępczość zorganizowana we Włoszech

Przestępczość zorganizowana we Włoszech jest ogromnym i narastającym problemem. Przez wiele dziesięcioleci tego rodzaju przestępczość utożsamiana była w Italii z sycylijską mafią i praktycznie dopiero w latach 80 – tych XX wieku włoskie społeczeństwo uświadomiło sobie, jak wielkie wpływy posiada Kamorra w Kampanii i ‘ndrangheta w Kalabrii, odkrywając przy tym, że – traktowana jako oaza spokoju w południowej części kraju – Apulia stała się główną siedzibą bardzo groźnej organizacji – Sacra Corona Unita.

Jak podaje Waldemar Smardzewski „rozgałęziona działalność organizacji przestępczych mocno zakorzeniła się w tkance społecznej koegzystując z instytucjami państwa, bądź też wypierając je z wielu obszarów. Przykładowo w regionie Neapolu „Kamorra” rozwinęła na niespotykaną skalę działalność opierającą się na szantażu, zastępując państwo, które jako jedyne ma prawo do pobierania podatków i opłat skarbowych, ale również obowiązek dbania o bezpieczeństwo obywateli. Ściąganie haraczu i przymusowa „opieka” dotyczy nie tylko przedsiębiorców produkcyjnych i handlu, ale też biur i właścicieli mieszkań.” [1] Z kolei Ryszard Rychlik pisze, iż „Włochy są krajem, o którym można z całą pewnością powiedzieć, iż ma własną mafię. Bo przecież mafia narodziła się tutaj.”[2]

Działalność włoskich organizacji mafijnych zagraża włoskiemu społeczeństwu od co najmniej kilkudziesięciu lat, zaś szczególny rozwój tych organizacji, godzący w fundamenty państwa, obserwowany był w latach sześćdziesiątych. W 1963 roku powołana została parlamentarna Komisja Antymafijna, której zadaniem było rozpoznanie zjawiska oraz przeciwstawienie się jemu. Wprawdzie nie osiągnięto w owym okresie znaczących sukcesów, jednakże raporty komisji, które ukazały się kolejno w 1971 i 1972 roku pozwoliły na wyciągnięcie odpowiednich wniosków oraz na zaktywizowanie organów ścigania.

Skala przestępczości zorganizowanej we Włoszech oraz obserwowany od lat rozwój tego negatywnego zjawiska skłoniły władze Republiki Włoskiej do podjęcia zdecydowanych działań na rzecz walki z mafią. 31 maja 1965 roku włoski parlament uchwalił ustawę, znaną jako „ustawa antymafijna”. Ten akt prawny po raz pierwszy wprowadził pojęcie mafii i mafiosa a także dał możliwość ścigania przestępców na podstawie „poszlak przynależności do stowarzyszeń mafijnych”.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych prowadzący gigantyczne śledztwo Cesare Terranowa doprowadził do tzw. „procesu stu czternestu”, w którym na ławie oskarżonych zasiadło 114 znaczących gangsterów z sycylijskiej mafii – m. in. Tommasso Buscetta, Luciano Leggio i Chichiteddu Greco. Niestety przed sądem nie udało się dowieść winy oskarżonych i ostatecznie proces skończył się porażką włoskiego wymiaru sprawiedliwości.

W latach 70 – tych XX w. otwarty został nowy rozdział w historii mafii określany mianem terroryzmu polityczno – mafijnego. W okresie tym przestępczość zorganizowana przystąpiła do ofensywy przeciwko swoim wrogom i konsekwentnie eliminowała ich w szeregach polityków, dziennikarzy a także przedstawicieli organów ścigania. Równolegle do tej kampanii, toczyła się wewnętrzna walka pomiędzy skłóconymi klanami i to zarówno w łonie Cosa Nostra jak i neapolitańskiej Kamorry.

W 1980 roku region Kampanii nawiedziło potężne trzęsienie ziemi, które pochłonęło 6 tysięcy istnień ludzkich i spowodowało ogromne zniszczenia szacowane na 50 bilionów lirów. Strumień publicznych pieniędzy, jaki popłynął na odbudowę był świetną okazją na zarobek i umocnienie pozycji przez działającą na tym terenie i powiązaną ze skorumpowanymi politykami kamorrę.

3 września 1982 roku w zamachu zorganizowanym przez sycylijską mafię we współpracy z kalabryjską ‘ndraghetą zamordowany został generał Carlo Alberto Dalla Chiesa odpowiedzialny za walkę z zorganizowaną przestępczością na Sycylii. Skłoniło to władze do podjęcia nadzwyczajnych środków przeciwko coraz silniejszej ośmiornicy. Wkrótce uchwalona została ustawa „La Torre – Rognoni”, która wprowadzała do kodeksu karnego dwa nowe przestępstwa: „stowarzyszenie mafijne” i „niedozwolona konkurencja z użyciem siły” a także możliwość zawieszenia tajemnicy bankowej.

W latach 80 – tych ubiegłego stulecia ujawniona została we Włoszech afera paliwowa, w którą zamieszanych było wielu czołowych polityków, biznesmenów i oficerów Gwardii Finansowej – jej komendant generał Raffaele Giudice i szef sztabu generał Donato Lo Prete, a która kosztowała włoski skarb setki miliardów lirów. Niestety większości podejrzanych, w tym także gen. Lo Prete udało się pozostać bezkarnymi (ten ostatni zbiegł do Hiszpanii) a nieliczni osądzeni zostali bardzo łagodnie potraktowani przez wymiar sprawiedliwości.

W lutym 1986 roku w Palermo, dzięki wysiłkowi zespołu sędziów śledczych kierowanego przez Giovanniego Falcone, rozpoczął się największy w dziejach włoskiego wymiaru sprawiedliwości proces przeciwko mafii – tzw. „maksiproces”. Zakończył się on pełnym sukcesem i skazaniem większości z blisko pięciuset oskarżonych mafiosów. Wkrótce po potwierdzeniu skazujących wyroków przez Trybunał Kasacyjny mafia dokonała aktu zemsty organizując kolejno zamachy bombowe: 23 maja 1992 roku na sędziego Falcone i 19 lipca na sędziego śledczego Paolo Borsellino.

6 kwietnia 1993 roku przyjęte zostało sprawozdanie Parlamentarnej Komisji Antymafijnej, które wstrząsnęło opinią publiczną i wywołało prawdziwą burzę na scenie politycznej. Raport ten zapoczątkował akcję „czyste ręce”, która na celu miała oczyszczenie aparatu administracji ze skorumpowanych urzędników i odsunięcie od władzy sprzedajnych polityków. Oskarżenia sięgały bardzo wysoko, gdyż nie ominęły nawet lidera Chadecji, Giulio Andreottiego, 7 – krotnego premiera. Ostatecznie Andreotti został uniewinniony a cała otoczona medialnym szumem akcja zakończyła się fiaskiem.

W 1993 roku sycylijska mafia dokonała kilku zamachów na katolickie świątynie, co wywołało falę społecznego oburzenia i wyraźną reakcję hierarchii kościelnej. Pośrednio atak na Kościół spowodował konflikt wewnątrz przestępczej organizacji i przełamanie zmowy milczenia przez niezadowolonych z odejścia od tradycyjnych wartości mafiosów.

Aktualnie do najgroźniejszych włoskich organizacji mafijnych należą: sycylijska Cosa Nostra – należąca jednocześnie do najbardziej liczących się organizacji przestępczych na świecie – najbardziej niebezpieczna, najlepiej zorganizowana i najstarsza przestępcza organizacja, działająca przede wszystkim na Sycylii, Kamorra z Kampanii, N’drangheta, działająca w regionie Kalabrii i Sacra Corona Unita, utworzona w regionie Apulii. Poza rodzimymi organizacjami we Włoszech działają także grupy z Albanii oraz republik byłej Jugosławii, przede wszystkim z Kosowa.

Stowarzyszenie o charakterze mafijnym określone jest w art. 416 bis włoskiego kodeksu karnego (Codice penale). Przepis ten wprowadzono w 1982 roku a następnie zmodyfikowano ustawą nr 356 z 7 sierpnia 1992 r. Zgodnie z orzecznictwem sądów włoskich „związek przestępczy o charakterze mafijnym, o którym mowa w art. 416 bis C. p. charakteryzuje się siłą zastraszania wynikającą z więzi wewnątrzzwiązkowych i warunkiem posłuszeństwa, który z niej wypływa. Jednakże nie wystarczy zastosowanie przemocy albo groźby, przewidzianych jako istotne elementy zaplanowanych przestępstw (…) ale konieczne jest, natomiast, aby siła zastraszania była nie tylko instrumentalnym składnikiem programu przestępczego, ale również, by wynikała z samej więzi wewnątrzzwiązkowej i skierowana była na stworzenie w terenie takich warunków zmuszania do posłuszeństwa, by utrudnić prewencyjne lub represyjne działania władz państwowych, i by upowszechnić zmowę milczenia.”

Z końcem 1991 roku, na podstawie dekretu z mocą ustawy nr 367/91 przeprowadzono reorganizację urzędów prokuratury, której celem było lepsze skoordynowanie dochodzeń wstępnych dotyczących szczególnie ciężkich przestępstw, takich jak: stowarzyszenie o charakterze mafijnym, porwanie w celu wymuszenia okupu (Art. 630 C. p.), stowarzyszenie mające na celu nielegalny obrót środkami odurzającymi i psychotropowymi (Art. 74 Dekretu Prezydenta Republiki nr 308 z 9 października 1990 r.). W wyniku reorganizacji z Prokuratury Generalnej przy Najwyższym Sądzie Kasacyjnym wyodrębniono specjalną jednostkę – Krajową Dyrekcję Antymafijną (Direzione Nationale Antimafia – D.N.A.), której zadaniem jest koordynowanie dochodzeń na terenie całego kraju. Na czele D.N.A. złożonej z 20 prokuratorów stoi Prokurator Krajowy do Walki z Mafią. Lokalnie działa 26 prokurator rejonowych, które zajmują się wyłącznie sprawami przestępstw mafijnych. Prokuratorowi Krajowemu do Walki z Mafią oddano także do dyspozycji Antymafijną Dyrekcję Śledczą (Direzione Investigativa Antimafia – D.I.A.) oraz służby o uprawnieniach policyjnych: Policję, Karabinierów oraz Straż Finansową.

Ważnym środkiem służącym walce z mafią we Włoszech jest instytucja świadka koronnego – pentito. Bez ich udziału w procesach przeciwko mafii sukcesy takie jak odniesiony w “maksiprocesie” nie byłyby do osiągnięcia. Jak twierdzi Smardzewski “nie ulega wątpliwości, iż spektakularne sukcesy włoskiej prokuratury wiążą się z tą instytucją, która jakkolwiek wprowadzana była nie bez obaw, dziś zdaje się być w znacznym stopniu akceptowana.” [3]

Status pentito może być przyznany w postępowaniach, w których przedmiotem jest przynależność do związku przestępczego mającego na celu zakazany handel narkotykami i środkami psychotropowymi, jak również przynależność do związku mafijnego, który realizuje cele określone w art. 416 bis i innych przepisach włoskiego kodeksu karnego. Przyznanie statusu pentito może nastąpić w każdej fazie procesu karnego a także już po prawomocnym skazaniu. Przesłuchania świadka koronnego dokonuje wyłącznie prokurator w oparciu o wymagające reguły (Metodologia nell’acquisizione delle dichiarazioni del collaboratori di giustizia.), które pozwalają rzetelnie weryfikować prawdziwość zeznań.

Włoskie rozwiązania prawne nie gwarantują darowania kary świadkowi koronnemu. Jako współsprawca najcięższych przestępstw może liczyć na złagodzenie kary, która zwykle zmniejszana jest o połowę. Istotną zachętą dla skruszonych przestępców jest sposób wykonania kary pozbawienia wolności a także inne elementy specjalnych programów ochronnych.

Na podstawie dekretu z mocą ustawy nr 8 z 15 stycznia 1991 roku określono, że specjalnemu programowi ochronnemu podlegają osoby współpracujące z wymiarem sprawiedliwości, które zeznając w sprawie o przestępstwa popełnione w sposób zorganizowany narażone są na poważne niebezpieczeństwo. Program skierowany jest do świadków koronnych i ich rodzin, ale w wyjątkowych przypadkach dotyczyć może także zwykłych świadków, co czasem jest tym bardziej konieczne, gdyż włoski proces karny nie przewiduje instytucji świadka anonimowego.

Decyzję o objęciu programem ochronnym podejmuje Centralna Komisja ds. Określenia i Wdrażania Specjalnych Programów Ochronnych. W skład komisji wchodzą: podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, dwóch sędziów zajmujących się problematyką przestępczości zorganizowanej a także pięciu oficerów policji. Komisja podejmuje rozstrzygnięcie na wniosek prokuratora.

W wypadkach niecierpiących zwłoki decyzję zamiast komisji podjąć może dyrektor generalny bezpieczeństwa publicznego. Program ochrony jest przedmiotem pisemnej umowy. Na jej mocy osoba objęta programem zobowiązuje się do przestrzegania określonych zasad bezpieczeństwa oraz aktywnej współpracy w jego realizacji i zachowania pełnej dyskrecji. Programy te zawierać mogą różne formy złagodzenia kary pozbawienia wolności, w tym także określenia innych niż zakłady karne miejsc jej odbywania a także zapewnienie mieszkania i pracy, w tym również za granicą – także dla członków rodzin. W ramach programu ochrony możliwa jest także zmiana danych osobowych oraz wyglądu osób nim objętych.

Prezentowane środki służące walce z przestępczością zorganizowaną we Włoszech uzupełniają także programy ochrony funkcjonariuszy państwowych szczególnie narażonych na ataki ze strony mafii – prokuratorów, sędziów oraz techniki operacyjne, w tym działania pod przykryciem oraz kontrola komunikowania się.
EFEKTYWNOŚĆ PRACY DIA

Jedną z najważniejszych służb zaangażowanych w walkę z przestępczością zorganizowaną we Włoszech jest DIA – Direzione Investigativa Antimafia (Antymafijna Dyrekcja Śledcza) – specjalna agencja śledcza podporządkowana Departamentowi Bezpieczeństwa Publicznego. Jej zadaniem jest prowadzenie śledztw przeciwko zorganizowanej przestępczości, mafijnym stowarzyszeniom oraz w sprawach, w których występują przestępcze organizacje zbliżone do struktur mafijnych. Aktualnie w DIA służbę pełni ok. 1500 osób – oficerów śledczych w odpowiednich proporcjach z Policji, Karabinierów oraz Straży Finansowej.

Na czele DIA stoi Dyrektor, który ma dwóch zastępców: jednego do spraw nadzoru operacji i drugiego do spraw administracyjnych. Bezpośrednio Dyrektorowi podlega Sekretariat Wydziału, Biuro Personalne i Biuro Kontroli. Zastępcy Dyrektora, któremu podlega pion administracyjny podlegają takie komórki jak: Biuro Wsparcia Technicznego, Biuro Przetwarzania danych, Biuro Administracyjne, Biuro Kontroli, Biuro ds. księgowości. Zastępcy Dyrektora odpowiedzialnemu za operacje specjalne podlegają trzy oddziały: I Oddział Śledztw Prewencyjnych, II Oddział Śledztw Kryminalnych, III Oddział Śledztw Międzynarodowych. Dyrektorowi podlega także 12 biur terenowych; część biur posiada także przedstawicielstwa terenowe.

DIA jest główną służbą włoską odpowiedzialną za współpracę międzynarodową w dziedzinie zwalczania przestępczości zorganizowanej. W tym zakresie DIA współpracuje z wyspecjalizowanymi jednostkami z innych krajów.

Efektem działania DIA w latach 1992 – 2008 było wydanie nakazów aresztowania wobec: 1734 członków Cosa Nostra, 2407 członków Camorry, 2466 członków 'Ndranghety, 630 osób z zorganizowanej grupy z Apui oraz 1394 osób z pozostałych grup przestępczych. Z dużym powodzeniem pozbawiono także zorganizowane grupy owoców ich przestępczej działalności. W okresie tym bowiem skonfiskowano majątek warty łącznie 8 mld 50 mln 753 tys. euro.[4]

About the author:

Related posts